Zuurstoftherapie
Deze tekst is een handige leidraad voor het gebruik van zuurstof thuis, in het rust- of verzorgingstehuis. Heb je na het lezen nog vragen? Aarzel dan zeker niet om ze te stellen. Je behandelende arts, verpleegkundige of apotheker geeft je graag meer uitleg.
Het belang van zuurstof
De mens heeft zuurstof nodig om te kunnen leven. Zuurstof wordt voorgesteld door het symbool O2.
De lucht die wij inademen, bestaat voor een vijfde uit zuurstof (21% in de omgevingslucht). De longen nemen zuurstof op uit de lucht en geven deze af aan het bloed. De bloedsomloop voorziet het lichaam van zuurstof, die vervolgens wordt omgezet in energie. De afvalstof die hierbij vrijkomt, namelijk koolzuurgas (CO2) wordt via het bloed naar de longen gevoerd en tenslotte uitgeademd.
Bepaalde aandoeningen kunnen leiden tot zuurstoftekort in het lichaam. Met zuurstoftherapie kan medicinale zuurstof langs de neus en/of mond worden ingeademd. Er komt dan extra zuurstof in het bloed waardoor het hart en de bloedvaten het lichaam efficiënter van zuurstof kunnen voorzien.
Medicinale zuurstof is een geneesmiddel en mag enkel worden voorgeschreven door de longarts of de huisarts, bij het opstarten of verlengen van de zuurstoftherapie. De huisarts kan korte termijn zuurstoftherapie voorschrijven, de longarts zowel korte als lange termijn. Je behandelende arts vraagt daarna toelating tot terugbetaling bij de adviserende geneesheer van je ziekenfonds. Om in aanmerking te komen voor terugbetaling, dien je aan verschillende voorwaarden, opgelegd door het RIZIV, te voldoen.
Medisch voorschrift
Het is belangrijk dat je het medisch voorschrift nauwgezet opvolgt.
Hoewel zuurstof niet verslavend is, kan een over- of onderdosering ernstige gevolgen hebben. Dit vertaalt zich in kortademigheid, sufheid en bewusteloosheid. Het aantal liter zuurstof per minuut mag dus alleen verhoogd of verlaagd worden op advies van je arts. Niet alleen te weinig, maar ook te veel zuurstof kan schadelijk zijn.
| Je arts heeft op ....../......./........... de volgende zuurstoftherapie voorgeschreven: Aantal liters zuurstof per minuut: ......... Streef hier naar een zuurstofsaturatie van: ......... % De zuurstof moet gebruikt worden: o continu o enkel ’s nachts o bij kortademigheid / inspanning Het debiet mag verhoogd worden bij inspanning of kortademigheid: o neen o ja (tot ....... max. liter/minuut) |
Korte termijn zuurstoftherapie
Als je slechts voor een korte periode zuurstof nodig hebt, kan je een goedkeuring krijgen voor een terugbetaling voor gasvormige zuurstof (uit een gasfles) of voor een zuurstofconcentrator (toestel dat zuurstof uit de lucht filtert).
We spreken van een ‘korte termijn’ als een patiënt per jaar niet meer dan drie maanden zuurstof nodig heeft. Dit kunnen drie opeenvolgende maanden zijn of drie afzonderlijke perioden van één maand.
Lange termijn zuurstoftherapie
Als de arts beslist dat er langer zuurstof moet toegediend worden, kunnen andere zuurstofsystemen voorgesteld worden.
Zuurstofbronnen
Zuurstof kan via verschillende bronnen toegediend worden: via een gasfles, een vaste zuurstofconcentrator, een draagbare zuurstofconcentrator of via een vloeibare zuurstofcontainer.
De onkosten voor de huur van de verschillende zuurstofbronnen, neusbril en eventueel elektriciteitsverbruik worden soms vergoed door je ziekenfonds (chronische zuurstofconventie).
Gasflessen
Dit zijn flessen waarin de zuurstof onder druk is opgeslagen in de vorm van gas. Ze zijn in verschillende groottes beschikbaar. De grote flessen moeten een vaste plaats met vlakke ondergrond krijgen in de woonruimte en worden het best verankerd aan de muur.
Voor zuurstofgebruik bij verplaatsingen bestaan kleine gasflessen met of zonder spaarventiel (toelichting volgt later) die in een draagtas of rugzak kunnen meegedragen worden.
Gasflessen zijn verkrijgbaar op medisch voorschrift bij de apotheek.
De levering van de gasflessen gebeurt door de zuurstofleverancier of door de apotheek zelf (uitzonderlijk).
De internationale kleurcode voor zuurstofflessen is wit. De zuurstoftoediening bij gasflessen is beperkt tot maximaal 15 l/minuut.
De zuurstofconcentrator scheidt de zuurstof van de stikstof die in de omgevingslucht aanwezig is.
De maximale toediening is 5 l/min.
Vaste zuurstofconcentrator
Dit is een elektrisch apparaat dat ongeveer 20 tot 30 kg weegt en vergelijkbaar is met een klein meubeltje op wielen. Voor verplaatsingen buitenshuis kan je een draagbaar gasflesje met spaarventiel aanvragen. Opgelet: dit is ten laste van de patiënt. Vraag meer info aan je apotheker of zuurstofleverancier. De vaste zuurstofconcentrator kan ook meegenomen worden op reis. Op je vakantiebestemming moet je wel rekening houden met de aanwezigheid van een elektrische energievoorziening.
De toestellen kunnen gehuurd worden bij verschillende gespecialiseerde firma’s. De firma staat in voor zowel de levering als het onderhoud van het toestel. Sommige firma’s hebben zelfs een internationaal netwerk voor hulpvragen in het buitenland.
Draagbare zuurstofconcentrator
Het is een draagbaar toestel dat met een oplaadbare batterij werkt. De capaciteit van de batterij is afhankelijk van het type toestel en het zuurstofverbruik. Met een adapter kan de batterij opgeladen worden tot 220V of 12V (auto). Deze systemen zijn ook beperkt tot een zuurstoftoediening van maximaal 5 l/min..
Vulcompressor
Met dit toestel kan je zelf een zuurstoffles vullen.
Door de compacte vorm van de gasfles (3-4 kg) kan je je mobiliteit bewaren.
Bovendien is het hervulbare systeem uitgerust met een spaarventiel (zie verder).
Vloeibare zuurstof
De zuurstof wordt opgeslagen onder vloeibare vorm bij een temperatuur van -183° C. Het systeem bestaat uit een semi-mobiele voorraadtank voor het gebruik in huis en een draagbare eenheid waarmee je je kan verplaatsen buitenshuis.
Alleen een arts/kinderarts van de dienst pneumologie kan de aanvraag en/of verlenging voor vloeibare zuurstof indienen.
Het Riziv heeft namelijk strenge terugbetalingsvoorwaarden.
De firma’s staan in voor de levering, het navullen en het onderhoud van deze toestellen.
Spaarventiel
Zuurstoftherapie is duur. Een spaarventiel zorgt ervoor dat het verbruik van zuurstof zo efficiënt mogelijk gebeurt. De zuurstof komt bij dit systeem enkel vrij bij inademing via de neus.
Toedienen van zuurstof
Vanuit het zuurstofapparaat gaat de zuurstof via een leiding naar de gebruiker. De zuurstof kan op verschillende manieren toegediend worden:
- via een neusbril
- via een masker
- via een neussonde (uitzonderlijk)
Neusbril
De twee uiteinden van de bril worden i n de neusgaten geplaatst met de kromming naar beneden. Het steunstukje rust op de huid (boven de lip) om de uiteinden in de juiste positie te plaatsen. De lus van de zuurstofbril wordt achter de oren aangebracht en dan onder de kin zacht aangespannen.
Let op dat de lus niet te strak aangespannen wordt om drukpunten ter hoogte van de oren, kin en neus te vermijden. Wanneer irritatie of wondjes in je neus ontstaan, kan je gebruikmaken van een verzachtende zalf op waterbasis. Vraag meer uitleg aan je apotheek of huisarts.
Via een neusbril kan maximaal zes liter zuurstof per minuut toegediend worden. Om na te gaan of er zuurstof uit de neusbril komt, kan je de neusbril ter hoogte van je ogen of huid houden om de luchtstroom te voelen.
De neusbril wordt best maandelijks vervangen of eerder bij verharding. Ook als de neusbril extra vuil is, moet je hem vervangen.
Masker
Het masker wordt over de neus en de mond geplaatst en rond het hoofd bevestigd met een elastiek. Sommige zuurstofmaskers hebben een metalen plaatje aan de buitenkant ter hoogte van de neus waarmee de vorm van het masker kan aangepast worden aan de vorm van de neus.
Een halfopen masker (bijvoorbeeld oxymask) kan al vanaf één liter zuurstof per minuut gebruikt worden. Een gesloten masker wordt gebruikt bij de toediening van minimaal vijf liter zuurstof per minuut of meer.
Het masker wordt best maandelijks vervangen of eerder als het masker vuil is.
Ongemakken
- Span het masker niet te hard aan om drukwonden aan je neus te voorkomen.
- Je kan drukwonden aan je oren voorkomen door een zacht doekje of kompres achter je oren te plaatsen.
- Een droge neus. Dit is deels te voorkomen met een luchtbevochtiger. Bij een debiet van minder dan 4 liter per minuut is dit niet noodzakelijk. Korsten kunnen verwijderd worden met fysiologisch water.
- Huidirritatie. Gebruik hierbij alleen zalven op waterbasis.
Bespreek deze eventuele ongemakken tijdig met je arts.