Samarium therapie

1. Doel

Palliatieve pijnbestrijding bij patiënten met multipele osteoblastische botmetastasen.

2. Werkingsprincipe

QUADRAMET vertoont sterke affiniteit voor skeletweefsel en hoopt zich op in gebieden met een hoog botmetabolisme. Dit betekent dat er in de zones waar zich  botmetastasen bevinden, significant grotere hoeveelheden QUADRAMET worden opgestapeld dan in het omliggend normaal bot.
Patiënten die gunstig op QUADRAMET reageren, merken in het algemeen binnen een week na behandeling een begin van verlichting van de pijn. De pijnverlichting kan vier weken tot vier maanden aanhouden. Patiënten bij wie pijnverlichting optreedt, kunnen worden aangemoedigd hun gebruik van opioïde pijnstillers te minderen.

3. Indicaties

QUADRAMET wordt toegepast voor het verlichten van botpijn bij mensen met multipele pijnlijke osteoblastische skeletmetastasen, die bij een skeletscintigrafie ⁹⁹ᵐTc- gelabelde bisfosfonaten opnemen (voornamelijk bij prostaatcarcinoom en borstcarcinoom).
Voor aanvang van de behandeling dient de aanwezigheid van osteoblastische metastasen bevestigd te worden via een skeletscintigrafie.

4. Contra-indicaties

Absolute contra-indicaties:
  - Zwangerschap en borstvoeding.
  - Overgevoeligheid voor het werkzame bestanddeel (ethyleendiaminetetramethyleenfosfonaat= EDTMP) of gelijksoortige fosfonaatverbindingen) of voor één van de hulpstoffen.
  - Patiënten die in de afgelopen zes weken chemotherapie of uitwendige hemi-body (half lichaams-) bestraling hebben ondergaan.

Relatieve contra-indicaties:
  - Sterk verminderde nierfunctie (dosis aanpassing).
  - Urine-incontinentie.
  - Levensverwachting minder dan 4 weken.
  - Kinderen jonger dan 18 jaar.

5. Bijwerkingen

Beenmergdepressie. Dieptepunt te verwachten 3 tot 5 weken na toediening. Volledig herstel na 8 weken.
Toename van de botpijn korte tijd na de injectie ('flare'-reactie), maar deze is van voorbijgaande aard. Deze toename is gewoonlijk licht, treedt binnen 72 uur na de injectie op en gaat vanzelf weer over. Dit soort reacties reageert in het algemeen goed op analgetica.

6. Interacties met andere geneesmiddelen en andere vormen van interacties

Met het oog op mogelijk additieve effecten op het beenmerg mag de behandeling niet gelijktijdig met chemotherapie of met uitwendige bestraling worden gegeven. Nadat het beenmerg voldoende hersteld is, kan QUADRAMET na afloop van een van deze behandelingen worden gegeven.

7. Verloop afspraak en voorbereiding

Op aanvraag van behandelende specialist (oncoloog / uroloog). Tijdens consultatie met de behandelende specialist worden de verschillende aspecten van de behandeling besproken: principe, indicatie, te verwachten effecten, bijwerkingen alsook de stralingsbescherming van zowel patiënt als familie.
Meegeven informatie-brochure aan patiënt.
Recente skeletscintigrafie (< 4  weken voor therapie): positief voor botmetastasen.
Recente bloedafname (< 1 week voor therapie):
  - Hemoglobine > 10 g/dl
  - WBC: 4.000/ uL
  - Bloedplaatjes: > 150 000 /uL
  - Serum creatinine < 2,0 mg/dl
  - Serum bilirubine < 2,0 mg/dl
14 dagen op voorhand bisfosfonaten stoppen. 1 week na behandeling kunnen deze herstart worden.   
Bevestiging bestelling, minstens 5 dagen voor behandeling.  Individuele dosis, afhankelijk van gewicht en nierfunctie (creatinine).
Aanvraag met patiëntgegevens en dosis. 
Gedurende 8 weken na toediening, wekelijkse biochemische controle (complet) te voorzien.
Niet nuchter. Goed gehydrateerd.
Zie tevens nazorg / praktische richtlijnen in verband met stralingshygiëne.

8. Tijdsplan

Plaatsen IV-lijn en hydrateren over 1 uur (500 ml).
Langzaam toedienen over meer dan 1 minuut.
Wachttijd: 6 uur. Deze wachttijd moet patiënt thuis doorbrengen, niet in het ziekenhuis.
Scantijd: 6 uur na de injectie worden er opnames gemaakt. Duur:+- 15 à 20 minuten.

9. Verloop onderzoek

Patiënt hoeft niet nuchter te zijn. Wanneer patient op de dienst nucleaire geneeskunde aankomt,  wordt er een IV-lijn geplaatst voor prehydratatie, bestaande uit 500 ml glu-5% over één uur . Nadien wordt het isotoop traag intraveneus toegediend (over > 1 minuut).  6 uur na toediening  wordt er een opname gemaakt. Deze bestaat uit een overzichtsopname van het volledig lichaam ter visualisatie van opname van QUADRAMET in de gekende botmetastasen. Tussen de toediening van het product en de beeldvorming dient patiënt het ziekenhuis te verlaten.  De patiënt mag onder geen enkele voorwaarde wateren in het ziekenhuis.

10. Specifieke nazorg / practische richtlijnen in verband met stralingshygiëne

Ambulante patiënten

Tussen injectie en opnames dient patiënt het ziekenhuis te verlaten. De patiënt mag niet wateren in het ziekenhuis.

Gehospitaliseerde patiënten

In afzondering (aparte kamer) verpleegd.
Patiënt wordt gedurende 3 dagen gesondeerd. De urine moet in de kelder gestockeerd worden tot vrijgave door Controlatom.

Ambulante patiënten die incontinent zijn (voor verpleging nucleaire geneeskunde):

Incontinentie is een relatieve contra-indicatie.
Bij de ambulante incontinente patiënt die Samarium toegediend krijgt, moet steeds de thuishulp, familie, thuisverpleging goed op de hoogte gebracht worden van de radio-activiteit en hoe ze best te werk gaan (handschoenen gebruiken …)
Alternatief: hospitaliseren en sonderen.

N.B.: De energie van QUADRAMET is dermate hoog dat 1 urinelozing post injectie de lozingsdrempel van radioactieve stoffen van het ziekenhuis zou doen overschrijden.
Aangezien de klaring van QUADRAMET snel gaat,  zijn vooral de eerste 12 uur na injectie de voorzorgsmaatregelen met betrekking tot de radioactiviteit in de uitgescheiden urine van belang.

11.  Radio-actief afval van Quadramet

Al het materiaal dat in contact is geweest met QUADRAMET moet apart bewaard worden. Een polluent van QUADRAMET is Europium met een halfwaardetijd van meer dan 10 jaar.
Verzamel alles in een doos (restflacon, handschoenen, perfusieleiding, spuit en naalden …). Identificeer deze doos met radioactief label, vermeld “QUADRAMET” en de datum van toediening. Breng naar kelder waar de andere radioactieve producten staan.

12. Referenties

Bijsluiter.