Praktijkwijzer Coronavirus (COVID-19) en zwangerschap

Voor de zwangere vrouw en haar familie

Naar Royal College of Obstetricians & Gynaecologists. "Covid-19 Vaccines, Pregnancy and Breastfeeding." Last modified 11/10/2021.
https://www.rcog.org.uk/en/guidelines-research-services/coronavirus-covid-19-pregnancy-and-womens-health/covid-19-vaccines-and-pregnancy/covid-19-vaccines-pregnancy-and-breastfeeding/.

Kernboodschappen

  • Covid-19 vaccinatie wordt aangeraden tijdens de zwangerschap. Het is de beste bescherming voor moeder en kind tegenover de gekende risico’s van een infectie tijdens de zwangerschap, met name opname op Intensieve Zorgen en vroeggeboorte
  • Borstvoeding dient niet gestaakt te worden om gevaccineerd te kunnen worden
  • Je kan ook gevaccineerd worden in aanloop naar een zwangerschap, en dit vaccin heeft geen gevolgen voor je vruchtbaarheid.
  • Aarzel niet om contact op te nemen met uw dokter of vroedvrouw indien u toch blijvende vragen heeft rond vaccinatie.

Wat is het advies rond Covid-19 vaccinatie en zwangerschap?

Zwangere vrouwen worden geadviseerd om zich te laten vaccineren, net zoals de rest van de volwassen bevolking. Voordien behoorden zij ook reeds tot de prioritaire vaccinatiegroep, gezien een infectie met Covid-19 ernstige gevolgen kan hebben voor de zwangerschap, met name opname op Intensieve Zorgen en vroeggeboorte.

Is Covid-19 vaccinatie veilig en effectief voor zwangere vrouwen?

Bij de eerste studies rond Covid-19 vaccins werden zwangere vrouwen uitgesloten om deel te nemen. Dit geldt als een algemene veiligheidsmaatregel die steeds wordt toegepast wanneer een nieuw medicijn getest wordt. Daarom duurde het enige tijd alvorens een beter begrip ontstond over de veiligheid en werkzaamheid van het vaccin in deze speciale groep. Momenteel is de kennis rond dit onderwerp echter toegenomen en adviseren verscheidene gezondheidsinstellingen om zwangere vrouwen te vaccineren (waaronder de Amerikaanse, Britse en Belgische richtlijnen). Er is namelijk een ruime ervaring opgebouwd, met onder andere gegevens van meer dan 260.000 zwangere vrouwen. Hierbij werden geen verontrustende bezwaren weerhouden betreffende vaccinatie tijdens de zwangerschap. Daarnaast hebben recente studies aangetoond dat zwangere vrouwen na vaccinatie ook antistoffen tegen het Corona-virus aanmaken, wat aangeeft dat vaccinatie werkzaam is. Daarentegen ervaarden zwangere vrouwen dezelfde, milde neveneffecten als hun niet-zwangere tegenhangers, zonder bijkomende complicaties dus.

Er zijn nog enkele zaken die dit verder onderstrepen:

  • Het vaccin bevat geen bestandsdelen die schadelijk zijn voor de moeder of het zich ontwikkelende kind. Onder andere in dierproeven werd geen effect gezien op zwangerschap of vruchtbaarheid.
  • Er worden geen ‘levende’ vaccins gebruikt in zwangere vrouwen. Een infectie met Covid-19 bij u of bij uw baby ten gevolge van het vaccin is dan ook uitgesloten.

Zijn er gevolgen voor mijn baby wanneer ik mij laat vaccineren tegen Covid-19 in de zwangerschap?

Gezien dit nieuwe vaccins betreft, zijn er nog geen lange termijn gegevens over de gevolgen van vaccinatie voor uw kind. Toch zijn we gerust dat het veilig is om te vaccineren. Het vaccin kan immers geen Covid-19 veroorzaken, hetgeen wel ernstige gevolgen kan hebben. Daarnaast bestaat een ruime ervaring met andere ‘niet-levende’ vaccins, die geen neveneffecten blijken te hebben.

Sommige vrouwen zijn ongerust over vaccinatie met mRNA-vaccins (zoals Pfizer of Moderna), gezien deze technologie nu voor het eerst wordt toegepast op grote schaal. mRNA wordt echter snel afgebroken wanneer het in het lichaam terecht komt. mRNA kan zich ook niet inplanten in het DNA, en kan dus geen veranderingen veroorzaken een je eigen genen of die van je baby.

Er wordt veel onderzoek uitgevoerd naar de veiligheid van deze vaccins, en dit brengt geen verontrustende zaken aan het licht. Onderzoek bij meer dan 40.000 vrouwen toonde geen verhoogd risico voor miskraam, vroeggeboorte, doodgeboorte, groeiproblemen of aangeboren afwijkingen.

De antistoffen die uw lichaam aanmaakt ten gevolge van vaccinatie kunnen wel doorheen de moederkoek gaan, net zoals vele antistoffen die uw lichaam reeds aanmaakt na contact met andere virussen eerder in uw leven. Dit helpt de baby om een betere immuniteit tegen dit virus op te bouwen.

Kan Covid-19 vaccinatie leiden tot miskraam?

Verscheidene instanties houden de gegevens bij van zwangere vrouwen die zich laten vaccineren, zowel in ons land als op internationaal vlak. Deze rapporteren dat het aantal vrouwen dat een miskraam of doodgeboorte meemaakt na vaccinatie laag is wanneer je dit vergelijkt met de prevalentie hiervan buiten de pandemie. Spijtig genoeg komen deze aandoeningen nog frequent voor, waarbij ongeveer 1 op 5 zwangerschappen eindigt in miskraam (voor 12 weken) en 1 op 200 in doodgeboorte. Verhalen over deze ernstige problemen na vaccinatie doen dan ook zeker de ronde, maar een verband is er niet.

Wat zijn de gekende neveneffecten van Covid-19 vaccinatie?

De neveneffecten zijn mild en van korte duur. Meest frequent gaat dit over koorts of spierpijn gedurende 1 à 2 dagen. Ernstige effecten zoals een allergische reactie of het vormen van bloedklonters zijn zeldzaam. Indien u in het verleden reeds ernstig reageerde op andere vaccins, neemt u best contact op met uw dokter om dit samen met u te bekijken.

In de pers werd aandacht besteed patiënten die na vaccinatie met het AstraZeneca-vaccin bloedklonters ontwikkelden. Deze complicatie is gelukkig zeer zeldzaam. Voor zwangere vrouwen is dit minder relevant, gezien zij best gevaccineerd worden met Pfizer of Moderna.

Want zijn de voordelen van vaccinatie in de zwangerschap?

Het vaccin wordt tijdens de zwangerschap geadviseerd gezien het de beste bescherming biedt tegen de risico’s van een besmetting met Covid-19. Zwangere vrouwen kunnen immers levensbedreigende complicaties doen indien zij geïnfecteerd geraken, zeker indien er onderliggende medische aandoeningen zijn. Naarmate de zwangerschap vordert, stijgt de kans op serieuze klachten ook. Vaccinatie vermindert de kans op ernstige ziekte aanzienlijk.

Een infectie met Covid-19 kan ook effecten hebben op de zwangerschap zelf. Zo verdubbelt de kans op vroeggeboorte en zien we ook een gestegen risico op zwangerschapsvergiftiging, bevalling middels keizersnede en doodgeboorte. Vaccinatie kan deze gevolgen van Covid-19 voor uw kind voorkomen.

Tot slot geldt voor dit vaccin hetzelfde als voor elk ander vaccin: door uzelf te vaccineren vermindert u de kans dat u de ziekte zelf doorgeeft aan uw kwetsbare naasten.

Wanneer kan ik mij tijdens de zwangerschap laten vaccineren?

Vaccinatie is veilig op elk moment van de zwangerschap. Er is in het bijzonder geen bewijs dat uitstel van vaccinatie tot na de 12e week nodig is. De beste bescherming wordt bekomen wanneer je twee dosissen gehad hebt. Zo mogelijk wordt geadviseerd om deze tweede dosis te krijgen alvorens het aanvatten van het derde trimester, gezien het risico op ernstige infectie dan het grootst is en je de bijkomende bescherming het beste kan gebruiken. Indien je reeds te ver bent in je zwangerschap, is het krijgen van een tweede dosis alvorens je bevalt nog steeds een goed idee.

Welk vaccin krijg ik best tijdens de zwangerschap?

De meeste richtlijnen adviseren om zwangere vrouwen te vaccineren met mRNA-vaccins zoals Pfizer of Moderna. Dit komt omdat er reeds een grote ervaring met dit type vaccin is opgebouwd bij meer dan 200.000 zwangeren, waarbij geen gevolgen voor de zwangerschap werden vastgesteld.

Ik heb reeds een 1 dosis met AstraZeneca gekregen voor de zwangerschap gekregen en dien nu een nieuwe dosis te krijgen. Wat moet ik doen?

Indien je reeds een dosis AstraZeneca kreeg rond je je vaccinatie best af met hetzelfde vaccin, gezien dit de beste kans geeft op langdurige bescherming. De reden dat zwangere vrouwen preferentieel worden gevaccineerd met mRNA-vaccins is omdat hier het meeste ervaring mee is opgebouwd. Er zijn echter geen gegevens dat AstraZeneca-vaccinatie ernstige gevolgen kan hebben tijdens de zwangerschap. De studie die loopt over het mixen van verschillende types vaccins is nog niet volledig afgerond. De eerste data tonen wel aan dat dit veilig is, maar ook leidt tot een kleine toename in kortdurende neveneffecten zoals koorts. Belangrijk is wel dat in deze studie uit veiligheid geen zwangere vrouwen mochten deelnemen.

Krijg ik een derde dosis wanneer ik zwanger ben?

Zwangere vrouwen mogen zonder problemen een booster krijgen. Een booster wordt best pas 6 maanden na de tweede dosis gegeven, hetgeen dat je kan bekijken met je arts.

Ik ben reeds volledig gevaccineerd met AstraZeneca, maar dien nu tijdens de zwangerschap een derde dosis te krijgen. Moet dit opnieuw AstraZeneca zijn?

Zwangere vrouwen die AstraZeneca kregen voor hun eerste dosis, laten zich bij de tweede dosis best opnieuw vaccineren met AstraZeneca. Voor een derde dosis wordt echter geadviseerd om Pfizer of Moderna te gebruiken, ongeacht van de eerste vaccins die gegeven werden. Dit advies wordt geformuleerd op basis van de bevindingen van de COV-BOOST-studie.

Dien ik een zekere tijd te laten tussen het krijgen van mijn Covid-vaccin en andere vaccins die toegediend worden tijdens de zwangerschap (Kinkhoest, griep…)?

Je kan je Covid-vaccin samen met andere vaccins krijgen, zonder dat dit bijkomstige risico’s heeft. Het is echter praktisch niet altijd mogelijk om dit samen te doen. In dit geval is er geen specifiek tijdsinterval dat gerespecteerd dient te worden tussen de verschillende vaccins.

Kan ik het vaccin krijgen tijdens de borstvoeding?

Het vaccin kan zonder problemen tijdens de borstvoeding gegeven worden, gezien er geen plausibele mechanismen zijn die ervoor zouden kunnen zorgen dat bestandsdelen van het vaccin tot in de moedermelk geraken. Er zijn echter wel argumenten dat de antistoffen die je lichaam aanmaakt ten gevolge van het vaccin in de moedermelk zouden kunnen geraken, waardoor je tijdens het voeden een bescherming tegen het virus zou kunnen uitlenen aan je kind.

Dien ik mij te laten vaccineren wanneer ik zwanger wil worden?

Na vaccinatie dien je een zwangerschapswens niet uit te stellen, gezien dit als veilig wordt beschouwd. Daartegenover staat dat de vaccinatie zal helpen om je te beschermen tegen Covid-19 en de ernstige gevolgen hiervan.

Ik probeer zwanger te worden, maar heb reeds één dosis gehad. Dien ik mijn zwangerschap uit te stellen tot ik mijn tweede dosis gekregen heb?

Eén dosis van het vaccin geeft reeds een goede bescherming tegen infectie met het virus. Deze bescherming kan echter in de loop der tijd afnemen en duurt misschien dus niet gedurende de hele zwangerschap. Een tweede dosis na het normale interval is dan ook aangewezen voor de beste bescherming. Gezien het vaccin veilig is en geen gevolgen heeft voor het zich ontwikkelende kind, dien je een zwangerschap intussen niet uit te stellen. De tweede dosis uitstellen tot na de 12e zwangerschapsweek is ook niet zinvol.

Kan ik het vaccin krijgen tijdens fertiliteitsbehandeling (bv. IVF)?

Het Covid-vaccin kan zonder problemen worden gegeven tijdens fertiliteitsbehandelingen. Richtlijnen geven wel aan dat het nuttig kan zijn om de toediening zo te plannen dat eventuele neveneffecten niet interfereren met je traject. Hiermee bedoelen we dat je na vaccinatie enkele dagen wat koorts en spierpijn kan ontwikkelen. Als je de toediening zo plant dat er enkele dagen tussen de vaccinatie en verdere behandelingsstappen (zoals eicelaspiratie of embryotransfer) zijn, het duidelijker is voor je behandelend team welke effecten voortkomen van de vaccinatie en welke andere voortkomen van de gedane behandeling. Het vaccineren tijdens een fertiliteitsbehandeling heeft verder dezelfde voordelen als het vaccineren in aanloop naar een spontane zwangerschap, zoals reeds hierboven beschreven.

Heeft het vaccin een effect op vruchtbaarheid?

Er is geen bewijs dat Covid-vaccinatie een effect heeft op de vruchtbaarheid, net zoals er geen plausibel biologisch mechanisme is dat een eventueel effect zou kunnen veroorzaken. Deze stelling wordt ondersteund op basis van dierproeven en op ervaring met mensen. Verder kwamen in de gerandomiseerde studies evenveel ongeplande zwangerschappen voor bij gevaccineerde en ongevaccineerde proefpersonen, wat aangeeft dat de vruchtbaarheid van deze twee groepen gelijk was.

Sommige vrouwen kunnen merken dat hun cyclus na vaccinatie gedurende een korte periode onregelmatig wordt. Dit is een normale, natuurlijke reactie van het lichaam na het doormaken van een ontsteking en kan bijvoorbeeld ook voorkomen na andere ziekte, zoals een banale verkoudheid. Spontane verbetering is dan ook te verwachten, meestal reeds bij de volgende cyclus.  

Ik liet mij recent vaccineren en merk nu dat ik zwanger ben. Wat moet ik doen?

Het vaccin is veilig om toe te dienen op eender welk moment van de zwangerschap. Het is dan ook niet nodig om je zorgen te maken indien je gevaccineerd werd wanneer je nog niet doorhad dat je zwanger was. Indien je nog maar met één dosis gevaccineerd werd, wordt aangeraden om je tweede dosis te krijgen na het normale tijdsinterval. Er is geen reden om dit uit te stellen tot na de 12e zwangerschapsweek. Het vaccin is en blijft de beste bescherming tegen ernstige complicaties van Covid-19 voor zowel jezelf als voor je baby.

 

 

 

Er heerst momenteel heel wat ongerustheid bij zwangere vrouwen over hun zwangerschap, over de bevalling en over de borstvoeding gedurende de CoVid-19 pandemie.

Dr. Jan Bosteels, diensthoofd gynaecologie en verloskunde in ons ziekenhuis, beantwoordt de belangrijkste vragen waar zwangere vrouwen momenteel ongerust over zijn.

Rondleiding op de verloskamer en de Kraamafdeling

Momenteel kunnen de vroedvrouwen, door de coronacrisis, geen rondleidingen (GVO) op de verloskamer en kraamafdeling voor de zwangeren meer uitvoeren. Daarom hebben we een filmpje gemaakt zodat je als zwangere vrouw toch de belangrijkste informatie meekrijgt en je eveneens onze kamers en verloskamers kan bekijken.